زیر بنای ماشین شتابدهنده

سرگرم بررسی نقشه های اوتوکد ماشین سینکروترون ANKA در کالسروهه آلمان بودم و از کوچکی و کمپکت بودن این سینکروترون متعجب شدم. در زمینی به مساحت حدود یک هکتار یا ۱۰۰۰۰ متر مربع یک سینکروترون نسل سوم با انرژی ۲.۵ جاو و حدود چند صد نفر یوزر صنعتی و دانشگاهی کار جالبی است. در مقایسه با منابع نور دیگر مثلا سینکروترون سولیل SOLEIL به همراه ساختمانهای اداریش در حدود ۳۰ هکتار زمین را در نزدیکی پاریس به خود اختصاص داده است. صحبت از مرکز سرن سوییس نمیکنم که به مثابه یک شهر کوچک آزمایشگاهی فیزیک است. حتی ماشینهای حرا و پترا PETRA IIIو دسی DESY در آلمان هم به قدری بزرگند که بدون دوچرخه یا وسیله نقلیه نمیتوان از یک طرف حلقه خلا ماشین به طرف دیگرش رفت. در ایالات متحده هم رسم است که معمولا طراحی مکانهای ماشینهایشان چندین برابر نرم همه جاهای دیگر است. یادم میاید شش سال پیش که سفری به مرکز پرتو رودوترون یزد داشتم اختصاص آن همه زمین به یک منبع کوچک ۱۲ ماو برایم بسیار جالب بود. با این مقیاس احتمالا در صورت ساخت سینکروترون در ایران مکانی معادل یک شهرک به آن اختصاص میابد!  

 شکل: حلقه های ماشین شتابدهنده حرا-پترا در دسی آلمان

---------------------------------- 

بوی باران، بوی سبزه، بوی خاک
شاخه های شسته، باران خورده، پاک
آسمان آبی و ابر سپید
برگ های سبز بید
عطر نرگس، رقص باد

نغمه شوق پرستوهای شاد
خلوت گرم کبوترهای مست
نرم نرمک می رسد اینک بهار
خوش به حال روزگار

خوش به حال چشمه ها و دشت ها
خوش به حال دانه ها و سبزه ها
خوش به حال غنچه های نیمه باز
خوش به حال دختر میخک که می خندد به ناز
خوش به حال جام لبریز از شراب
خوش به حال آفتاب

نرم نرمک می رسد اینک بهار
خوش به حال روزگار 

(فریدون مشیری)