مدتیست که داوری علمی برخی مقالات جورنال مهندسین برق و الکترونیک IEEE در زمینه شتاب‌دهنده های ذرات را انجام می‌دهم. این جورنال در ابتدا تنها برای چاپ مقالات و گزارشات علمی و تحقیقاتی در زمینه مهندسی برق ایالات متحده ایجاد شد، ولی بعدها بین المللی شد و به سایر زیر شاخه های علمی گسترش یافت. مقالات مختلفی از انستیتوها و مراکز تحقیقاتی کشورهای مختلف در این جورنال چاپ می‌شود. جالب است که مقالات بسیار باکیفیتی از کشورهایی نظیر چین میبینم که بصورت معنا داری نه تنها نشان از سطح علمی محققین آنها دارد، بلکه نشان از افزایش بالای سطح تکنولوژی این کشور هم دارد. معمولا مقالات علمی تئوری نشان دهنده سطح پیشرفت فنی کشورها نیست. ولی وقتی مقاله ها بصورت نتایج و ستاپ های آزمایش در لابراتوارها و کارهای عملی و کاربردی باشد، نشان‌دهنده سطح فنی و تکنولوژی کشورهاست. و این در مورد کشوری مثل چین مشهود است. بصورت تجربی سرمایه گذاری کشورها در علم و تحقیقات و بومی کردن تکنولوژی بدون هیچ حد و مرزی در علوم دارای یک نتیجه است: آینده ای درخشان در توسعه و رفاه کشورها.
......
یادم می‌آید سالها پیش زمانی که در دانشگاه تهران درس مهندسی برق می‌خواندم، چنین حس میشد که کارهای پژوهشی و سرمایه گذاری در آنها «لوس بازی» است! واقعیت آنست که در آنموقع تا حدی این جمله به واقعیت نزدیک بود. بسیاری از اساتید ما در آنموقع بجای دادن پروژه های کاربردی برای حل مشکلات بومی در زمینه برق و غیره، به دانشجویانشان، پروژه هایی تعریف می‌کردند که تنها کارکردشان چاپ مقاله در یک جورنال خارجی و گرفتن احتمالی یک فلوشیپ در دانشگاه‌های خارج از ایران بود. پروژه هایی که بنظر من حتی در آنموقع دلسرد کننده می‌آمدند. کاملا منطقیست که سرمایه گذاری دولت در چنین تحقیقاتی نه تنها کمکی به توسعه صنعتی و اقتصادی کشور نمی‌کرد، حتی شاید در جهت عکس آن عمل می‌کرد.
ولی سالها کار در مراکز تحقیقاتی اروپا بمن نشان داد که سرمایه گذاری دولت‌ها در «تحقیقات بومی، کاربردی» و مراکز علمی در واقع سوبسید دادن به مراکز صنعتی و اقتصاد ملی خود است. در صورت استفاده صحیح از منابع پژوهشی، قسمت اعظم آن صرف خرید تجهیزات صنعتی داخلی و کمک به صنایع کوچک و بزرگ پیشرو فنی کشور است. قسمتی هم صرف متخصصانی است که تحقیقاتشان، می‌تواند مشکلات و چالشهای ملی را با قیمت کمتر حل کند.
در واقع کلید مفید بودن یا مفید نبودن سرمایه گذاری در تحقیقات و مراکز علمی کشورها به این بستگی دارد که آیا این سرمایه گذاری برای حل چالشهای داخلی و کمک به صنعت داخلیست یا نه.
بعنوان مثال ممکن است در کشور ژاپن مقالات و تحقیقات زیادی در مورد چالشهای بومی نظیر آلایندگی آتشفشان‌ها و یا استفاده از جلبک دریایی در صنعت و یا تولید نانوچیپهای الکترونیکی نوشته شود. ولی در ایران در عوض تحقیقات در زمینه شیرین کردن آب دریا، یا کاهش آلایندگی هوا و زمین یا توسعه دولت الکترونیکی بیشتر به اقتصاد ملی کشور کمک کند.
خنک آن قماربازی که بباخت هر چه بودش
بنماید هیچش الا هوس قمار دیگر
«مولانا»